Verrekening – wie heeft art. 6:131 lid 1 BW paraat?

„Een schuldenaar heeft de bevoegdheid tot verrekening, wanneer hij een prestatie te vorderen heeft die beantwoordt aan zijn schuld jegens dezelfde wederpartij en hij bevoegd is zowel tot betaling van de schuld als tot het afdwingen van de betaling van de vordering.”

Dat de rechtsvordering van Piet verjaard is, leidt – bij gebreke van een in deze casus vermelde stuiting van de verjaring – geen twijfel, gezien art. 3:307 lid 1 BW, bepalende dat een rechtsvordering tot nakoming van een verbintenis uit overeenkomst tot een geven of een doen verjaart door verloop van vijf jaren na de aanvang van de dag volgende op die waarop de vordering opeisbaar is geworden.
Kan Piet zich niettemin met succes op verrekening (blijven) beroepen?

Gesneden koek?

Uitzicht vanuit mijn kantoor op de Groesbeekseweg (foto SvS, iPhone 6s)

Art. 6:131 lid 1 BW bepaalt (onderstreping toegevoegd):

„De bevoegdheid tot verrekening eindigt niet door verjaring van de rechtsvordering.”

In de T.M. (Parl. Gesch. Boek 6, blz. 503) wordt met zoveel woorden gezegd dat de verjaring aan een eenmaal verkregen bevoegdheid tot verrekening geen einde maakt. Geëxpliciteerd wordt hierbij dat de grond voor deze bepaling is dat degene die tot verrekening bevoegd is, zich veelal als reeds bevrijd zal beschouwen en eerst aan het afleggen van een verrekeningsverklaring zal denken, wanneer hij tot nakoming van zijn verbintenis aangesproken wordt.

In casu

In april 2011 verkreeg Piet ex art. 6:127 lid 2 BW een verrekeningsbevoegdheid. Toen mocht Piet zijn vordering op Jan tot betaling van de koopprijs van € 500 tot dit bedrag verrekenen met zijn schuld aan Jan van € 750 ter zake van het door Jan verrichte schilderwerk. Uit art. 6:131 lid 1 BW volgt (dus) dat deze verrekeningsbevoegdheid niet eindigt door verjaring van Piets rechtsvordering tot nakoming van de verbintenis tot betaling van de koopprijs. Derhalve heeft Piet succes met zijn verrekeningsverweer.

NJ 1999, 696

„Middel 2 in het principale beroep verwijt het Hof bij zijn vaststelling van hetgeen de man te veel heeft betaald, geen acht te hebben geslagen op het beroep van de vrouw op verrekening met hetgeen de man eerder te weinig heeft betaald. Met dit laatste heeft het middel kennelijk het oog op de omstandigheid dat de man de verhogingen van de uitkering ingevolge de wettelijke indexering niet heeft betaald.

Het Hof heeft kennelijk geoordeeld dat de stelling moet worden verworpen op de grond dat de vordering van de vrouw verjaard is, omdat zij geen aanspraak heeft gemaakt op de verhogingen ingevolge de wettelijke indexering. Aldus heeft het blijk gegeven van miskenning van de in art. 6:131 lid 1 BW neergelegde — ook vóór 1 januari 1992 geldende — uitzondering op de regel dat de schuldenaar, wil hij zich op verrekening kunnen beroepen, betaling van zijn vordering moet kunnen afdwingen. Deze uitzondering berust hierop dat de verjaring zwakke werking heeft, dat wil zeggen dat door verjaring weliswaar de rechtsvordering tot nakoming komt te vervallen, maar de verbintenis in stand blijft. Nu in het onderhavige geval ervan moet worden uitgegaan dat het vorderingsrecht van de man tot terugbetaling van hetgeen hij te veel had betaald, telkens ontstond op het tijdstip waarop hij te veel betaalde, ontstond voor de vrouw ook telkens op dat tijdstip met betrekking tot haar vorderingsrecht ter zake van te weinig betaalde alimentatie, voor zover toen nog niet verjaard, een bevoegdheid tot verrekening, die ingevolge voormelde bepaling niet is geëindigd door verjaring.”

Sjef van Swaaij, Advocaat bij de Hoge Raad – Sparringpartner voor advocaten (civiel appèl) – Onafhankelijk, eigenzinnig en gedreven – Doctor in de rechtsgeleerdheid

„{…} ingenieuze en soms verrassende wijze waarop Van Swaaij zijn vondst ontvouwt en uitwerkt {…} meeslepende werking { …} nieuwe dogmatische vondst {…}”
W. Snijders, oud-Regeringscommissaris voor het NBW en oud-vicepresident van de Hoge Raad, Bespreking proefschrift van mr. J.H.M. van Swaaij, Maandblad voor Vermogensrecht (2011)