De Krayenhoffkazerne, heden (foto SvS, iPhone 14 Pro Max)

Noviomagus. In het NJB van komend weekend staat een Vooraf van Coen Drion. Hij constateert dat de praktijk worstelt met rechtspraak van de Hoge Raad waarin doorslaggevend gewicht toegekend wordt aan „alle omstandigheden van het geval”. Men wil zekerheid hebben of een bepaalde constructie door de beugel kan, en die rechtspraak biedt die zekerheid niet. De Hoge Raad lijkt aan de praktijk een handreiking te geven door zogeheten omstandighedencatalogi te formuleren, waarin uiteengezet wordt welke omstandigheden in het algemeen van belang zouden kunnen zijn bij de beantwoording van een rechtsvraag. Maar volgens Drion is de waarde van zulke catalogi relatief, nu de daarin genoemde omstandigheden niet limitatief zijn en zij ook vaak aan verandering onderhevig zijn.

Die verandering is duidelijk aanwezig bij de jurisprudentie van de Hoge Raad op het gebied van uitleg, zo constateert Drion. Nadat de Hoge Raad in 1981 in het Haviltex-arrest de taalkundige uitleg van de hand gewezen had, is hij vanaf 2007 voor – (te) kort gezegd – commerciële contracten weer een meer grammaticale koers gaan varen (zie onder meer het Pont Meyer-arrest). Aanvankelijk gold als uitgangspunt dat beslissend gewicht toekwam aan de bewoordingen van een contract. Maar sinds 2013 kunnen volgens de Hoge Raad de overige omstandigheden van het geval altijd meebrengen dat toch een andere betekenis moet worden aangenomen dan volgt uit een taalkundige uitleg van een commercieel contract (zie het arrest Lundiform/Mexx). In het Valerbosch-arrest uit 2019 heeft de Hoge Raad aanvaard dat bij andere soorten contracten een voorshands taalkundige uitleg gevolgd mag worden.

Met dit alles is weinig overgebleven van het houvast dat de Hoge Raad in 2007 geboden leek te hebben. Volgens Drion is dit echter geen probleem. Flexibiliteit is juist goed. Door zorgvuldig te motiveren waarom hij in een concreet geval gewicht toekent aan ofwel de tekst van de overeenkomst ofwel een bepaalde andere omstandigheid, krijgt de praktijk inzicht in hoe de rechter zijn afweging maakt. Dat is goed voor de rechtsontwikkeling.

Lezing van het Vooraf zij van harte aanbevolen. Een link staat HIER.