Foto SvS (iPhone 5s)
Afgelopen week in het nieuws: KPMG en het haar door justitie gemaakte verwijt van witwassen en valsheid in geschrifte. In de NRC van dit weekend lees ik onder meer daarover een interview met topcurator Willem Jan van Andel. Ik ken hem nog uit mijn Groningse studententijd.
Fundamentele weeffout bij accountants
Volgens Willem Jan lijdt het hele accountantsberoep aan een structurele weeffout. Het is volgens hem naïef om te denken dat iemand die enerzijds voor zijn inkomsten afhankelijk is van zijn opdrachtgever deze anderzijds strikt onafhankelijk kan controleren. Volgens Willem Jan moeten accountant die grote bedrijven controleren ambtenaren worden, omdat dit de enige wijze is waarop zij niet door belangenverstrengeling gehinderd worden. Daarbij wijst hij erop dat er altijd mensen zijn die het niet primair om het geld te doen is.
Partijdigheid als kernwaarde advocatuur
Wij als advocaten hebben gewoon slechts één belang te behartigen: dat van onze cliënt. Natuurlijk, er zijn randvoorwaarden resp. ook andere kernwaarden en gedragsregels, maar de essentie is dat voor ons het belang van onze opdrachtgever leidend is. Anders dan accountants, controleren wij onze opdrachtgevers niet ten behoeve van een hoger belang. Ons te behartigen belang is gewoon dat van de opdrachtgever. Bij controlerende accountants is dat anders: er zit bij hen een ‘tegenstrijdig belang’ inbakken bij elk klus om een jaarrekening te controleren: hoe beter de controle, hoe – ietwat gechargeerd gezegd – ontevredener de opdrachtgever. Dit is bij ons, advocaten, evident anders: hoe beter wij adviseren/procederen, hoe tevredener de cliënt.
En dus?
Kort en goed: Willem Jan heeft minst genomen een punt.
Alternatief: de door een rechtbank benoemde accountant
Intussen noemt Willem Jan niet een alternatief dat juist hem zou moeten aanspreken. Wat namelijk te denken van de door een rechtbank te benoemen accountant die de jaarrekening controleert, zoals ook de curator in een faillissement benoemd wordt door een rechter? De gecontroleerde moet gewoon betalen en heeft geen invloed op wie hem controleert. Als de accountant goed werk verricht, dreigt hij niet ‘als dank’ volgend jaar niet meer te mogen controleren, want wie volgend jaar controleert bepaalt niet de gecontroleerde, doch de rechter.
„{…} ingenieuze en soms verrassende wijze waarop Van Swaaij zijn vondst ontvouwt en uitwerkt {…} meeslepende werking { …} nieuwe dogmatische vondst {…}”
W. Snijders, oud-Regeringscommissaris voor het NBW en oud-vicepresident van de Hoge Raad, Bespreking proefschrift van mr. J.H.M. van Swaaij, Maandblad voor Vermogensrecht (2011)
Reacties
Ruud de Quay
in 2014 prikkelend begonnen, Sjef! ook ik las het vraaggesprek met Van Andel met grote interesse. mijn leermeester bepleitte dat al meer dan 20 jaar geleden; afgezien van de taak en rol van de accountant, moet een via een rechtspersoon acterend ondernemer (en dus bestuurder) de plicht hebben om ‘betalingsmoeilijkheden’ ongeacht de oorzaak, zelf te melden, niet alleen bij de fiscus of KvK maar bij de rechtbank. Opdat die instantie vervolgens een besluit kan nemen, zoals de benoeming van een bewindvoerder.
Jan Willem de Haan
Een oud gezegde: “who pays the piper, plays the tune”. Niets nieuws onder de zon dus wat betreft het standpunt van confrère Van Andel. Een oplossing is inderdaad nog niet gevonden en elke discussie daartoe is welkom. Een door een onafhankelijke instantie te benoemen accountant lijkt al een verbetering.
Georg van Daal
Daar waar Jan Willem een terecht punt maakte qua accountants, vergat hij te vermelden dat iedere curator – zoals hij zelf – met een nog veel corrumperender probleem van vergelijkbare aard zit: hij is namelijk voor zijn inkomsten volledig afhankelijk van hoe hij in het kader van de boedelafwikkeling handelt. Dat verhindert per definitie de objectiviteit en afstand die toch echt nodig zijn.